Konuşarak Öğren'i Ücretsiz Deneyin
Uzun zamandır İngilizce öğrenmekte olan herkes bilir: İngilizce’de kelime dağarcığınız yeterli değilse, dilbilgisi bilseniz de konuşamaz, okuduklarınızı anlayamazsınız. Yıllarca “tense” kurallarını ezberleyip, hangi ek ne tür bir durumda kullanılır öğrendikten sonra kelime bilgisi yeterli olmadığı için İngilizcenizi kullanamamak sık duyduğumuz bir şikayet.
Peki yıllarımızı verip okullarda öğrendiğimiz dilbilgisini kullanabilecek kelime dağarcığı edinmek kolay mı? Elbette değil. Kelime ezberlemek, dil öğrenmenin en zor kısımlarından biri. Ama İngilizce kelime türetme eklerini biliyor olsaydık, hazırda ezbere bildiğimiz kelimeleri bu eklerle başka kelimelere dönüştürebilir, kelime dağarcığımızı katlayarak arttırabilirdik.
Bu yazımızda İngilizce kelime türetmek için gereken ve sıkça denk geleceğiniz kelime türetme eklerine değineceğiz. Bu ekleri öğrendikten sonra sadece kelime türetmekle kalmayacak, aynı zamanda okuma metinlerinde bilmediğiniz bir kelime gördüğünüzde aşağıdaki ekler yardımıyla kelimenin anlamını tahmin edebileceksiniz.
İngilizce Kelime Türetme Ekleri
- co (= ile)
cooperate, coordinate - contra (= -e karşı, aykırı )
contradict, contravene - de (= remove yani “bir şeyi tekrar etmek”)
deregulate, deselect - dis (= not yani önüne getirildiği fiilin, sıfatın ya da ismin olmadığını belirtir ek)
disappear (appear birden ortaya çıkmak, yoktan var olmak gibi bir anlama sahiptir) - il (= not yani önüne getirildiği fiilin, sıfatın ya da ismin olmadığını belirtir ek)
illegal (legal “yasal” iken illegal “yasal olmayan”, “yasadışı” demektir) - im (= not yani önüne getirildiği fiilin, sıfatın ya da ismin olmadığını belirtir ek)
immaterial, immature (“mature” olgun anlamındayken “immature” olgun olmayan anlamındadır) - inter (= arasında)
international (nation “millet” anlamına gelirken international “milletlerarası, uluslararası” anlamındadır) - mis(= bir şeyi yanlış, hatalı yapmak)
misinform, misbehave, misunderstand (inform: bilgi vermek anlamındayken, misinform: yanlış bilgilendirme anlamına gelir) - multi (= birden fazla)
multinational (nation ulus, millet anlamındayken multinational çok uluslu anlamındadır) - multicultural, multipurpose
- un (= önüne geldiği kelimenin tam tersi anlamı katar)
- unusual, undemocratic, undemanding, unwilling, unenthusiastic
- non (= önüne geldiği kelimenin tam tersi anlamı katar)
non-profit (profit kar anlamındayken non-profit kar amacı gütmeyen anlamı kazanmıştır) - out (= önüne geldiği fiile aşırılık anlamı katar, oluşan kelime bir şeyi diğerlerinden daha iyi yapma anlamına gelir)
outperform, outdone (done, do fiilinin çekimi halidir, outdone bir şeyi diğer herkesten daha iyi yaptığın anlamına gelir) - over (=önüne geldiği fiili gereğin fazla yapmış olma anlamı katar)
oversleep, overwork (sleep uyumak anlamına gelirken oversleep fazla uyumak, uyuyakalmak ve bir yere geç kalmak anlamı taşır) - post (= sonra)
postpone, postnatal (natal doğum anlamındayken postnatal doğum sonrası anlamı taşır) - pre (= önce)
predict, preview (predict kelimesi önceden bilmek, tahmin etmek anlamına gelir, preview ise ön inceleme anlamındadır) - re (= tekrar)
rewrite, relive, redo (write yasmak anlamındayken rewrite tekrar yapmak anlamındadır) - sub (= altında)
submarine, subtitles (marine deniz ile ilgili bir kelimeyken submarine denizaltı anlamına gelir) - super (= önüe geldiği kelimenin daha gelişmiş bir versiyonu)
supermarket - uni ya da mono (= bir, tek)
uniform (form kelime olarak çeşit anlamına gelir, uniform ise üniforma yani tek çeşit kıyafet demektir) - monorail, monolingual
- under (= gereken miktarın altında)
underpaid, underfed (paid ödemek anlamındaki pay kelimesinin çekimlenmiş halidir, underpaid gereken miktarın altında ödeme almak demektir)
İsimlerin Sonlarına Ek Getirerek Kelime Türetme
- er /- or: bir fiili icra eden kişi anlamı katar
adviser / advisor (nasihat etmek anlamına gelen advise fiilini gerçekleştiren kişi: danışman) teacher, learner - ian: bir fiili icra eden kişi anlamı katar
optician, mathematician - ment: bir fiilin sonucunu ifade etmekte kullanılır
advancement, improvement (gelişmek anlamına gelen improvement kelimesinden gelişmek fiilinin sonucu “gelişme” kelimesini ifade eder) - ism: bir düşünce sistemine verilen ad
realism, optimism (iyimserlik) - ist: bir düşünce sistemine inanan kişi
realist, optimist (iyimser)
İsimden Fiil Türetme Ekleri
- ify
falsify (false: yanlış, falsify: yalanlama, yanlışlama) - ise
modernize (modern: modern, modernize: modernize etmek, daha modern hale getirmek)
İsimden Sıfat Türetmek
- ic
idiotic, periodic (period: dönem, periodic: dönemsel olarak) - proof / resistant (önüne geldiği kelimeye dayanıklı)
waterproof, childproof, fireproof (water: su, waterproof: suya dayanıklı) - free (birlikte kullanıldığı kelimenin olmadığı anlamına gelir)
alcohol free beer (alkolsüz içecek), nuclear free zone (nükleer maddesiz alan) - less: without (birlikte kullanıldığı kelimenin olmadığı anlamına gelir)
hopeless, childless (clild: çocuk, childless: çocuksuz)
Conversion: İsmi Fiil, Fiili İsim Yapmak
Yukarıdaki listedeki eklerin yanı sıra, bir de “conversion” dediğimiz bir tür vardır ve bu türde yeni kelime türetimi herhangi bir ek ekleyerek ya da çıkararak değil, kelimenin kullanımını değiştirerek yapılır. Mesela normalde isim olarak kullanılan “text” kelimesi, fiil olarak da kullanılabilmekte ve “cep telefonu ile mesajlaşmak” anlamı kazanmaktadır. Ya da normalde “preposition” olan “up” ve “down” kelimelerinin isim haline getirilmesi gibi.
– She is a bit late, can you text her?
– All companies have their ups and downs, don’t worry about it.
Compounding: Kelime Köklerini Birleştirerek Kelime Türetmek
Yukarıda bahsettiğimiz “conversion” örneğinin yanı sıra bir de “compounding” yani 2 ya da daha fazla kelime kökünü birleştirerek elde ettiğimiz kelimeler vardır. Mesela bebek bakıcılığı anlamına gelen “babysitting” kelimesi aslında “baby” ve “sit” kelimelerinin birleştirilmesiyle oluşmuştur. Ya da “kalp kırıcı, çok üzen” anlamındaki “heartbreaking” sıfatı da aslında “heart” ve “breaking” kelimelerinin birleştirilmesiyle oluşmuştur. Daha bilinen isim örneklerine ise otopark anlamına gelen “car park” ve rock grubu anlamına gelen “rock band” kelimelerini verebiliriz.
Online İngilizce Konuşma Kursu: Konuşarak Öğren